Hít sặc là một trong những nguyên nhân gây xảy ra bệnh viêm phổi nặng, nếu không được phát hiện và điều trị sớm thì có thể sẽ dẫn đến nguy cơ tử vong. Đây là hiện tượng xảy ra do sự không cẩn thận trong việc ăn uống của người cao tuổi, làm ảnh hưởng đến hô hấp, đường thở. Một số triệu chứng thường gặp của hít sặc là ho khò khè, khó thở. Tuy nhiên, vì chủ quan nên những người cao tuổi chỉ được điều trị quoa loa. Các bác sĩ chuyên khoa đã chỉ ra cách phòng ngừa chứng hít sặc ở người già. Hãy tìm hiểu ngay bây giờ nhé.
Cách phòng ngừa bệnh hít sặc ở người cao tuổi
Điều trị hít sặc thường khó thành công, vì vậy biện pháp phòng ngừa là rất cần thiết. Để đề phòng, người nhà cần nhận biết dấu hiệu rối loạn nuốt gồm: Khi ăn uống hay bị rơi ra ngoài, hay chảy nước bọt, nhiều đàm, khó khăn khi nhai cắn, ăn chậm không nhai nuốt mà ngậm thức ăn trong miệng. Cần nghĩ ngay đến hóc dị vật, hít sặc. Kiểm tra và cho người cao tuổi đi khám ngay khi có triệu chứng: ho sặc khi nuốt, khi đang nhai, thay đổi giọng nói hay tốc độ nói sau ăn, viêm phổi tái đi tái lại nhiều lần,…
Hít sặc là 1 tình huống khẩn cấp có thể đe dọa tính mạng, khi dị vật rơi vào đường hô hấp gây tắc nghẽn. Là 1 sự cố hay biến cố có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, đặc biệt nguy hiểm hơn đối với người cao tuổi.Theo thống kê, ở những giờ đầu tiên, ngày đầu tiên, tuần đầu tiên, 50% bệnh nhân bị tai biến mạch máu não thường gặp rối loạn nuốt và dễ bị hít sặc. Tuần sau đó, con số này là 10%; nhưng sau 6 tháng, thống kê lại ghi nhận là 50% bệnh nhân sau điều trị đột quỵ não sẽ có di chứng hít sặc.
Hơn thế nữa, viêm phổi do hít sặc cũng là nguyên nhân thường gặp, chiếm 18% ở những bệnh nhân được chăm sóc tại nhà. Vì vậy, hít sặc là nguyên nhân thường gặp quan trọng gây nên các tình trạng viêm phổi hít nặng và tử vong ở người lớn tuổi.
Chăm sóc người cao tuổi một cách cẩn thận
Ngồi khi ăn, không được nằm khi ăn hoặc uống, chỉ ăn uống khi tỉnh táo, ăn, uống chậm, từng muỗng, từng ngụm nhỏ; để thức ăn phía bên môi và lưỡi mạnh (bên yếu thức ăn bị chảy ra ngoài); nhắc người bệnh nuốt bằng lời nói hoặc bằng động tác sờ vào 2 bên má; dùng tay hỗ trợ môi, hàm, cằm của người bệnh nếu khó mở miệng; không nói khi đang nhai và nuốt; nhắc người bệnh nuốt nước bọt hoặc nhổ ra; nuốt 2-3 lần cho hết trước khi ăn, uống muỗng tiếp theo; khi ăn canh, phở ăn riêng phần nước với phần cái; đủ ánh sáng.
Tránh các yếu tố gây xao lãng như tivi, radio, đông người; cần động viên, khuyến khích, kiên nhẫn và giữ bầu không khí thoải mái, vui vẻ cho người bệnh; cần vệ sinh miệng cho người bệnh sau khi ăn; không sử dụng mật ong vì dễ gây sâu răng và phát triển vi khuẩn; không dùng nước súc miệng có cồn vì sẽ làm khô miệng, dễ gây tình trạng viêm và nhiễm trùng cho người bệnh.
Cẩn thận khi chế biến đồ ăn
Thức ăn cần được cắt nhỏ, nấu mềm, lỏng hoặc xay nhuyễn nếu bệnh nhân không nhai được. Với người bệnh bị ho sặc, thức uống cần được chế biến đặc hơn do chất lỏng chảy nhanh hơn, khiến bệnh nhân dễ bị sặc.
Bên cạnh đó, không nên cho người bệnh ăn thức ăn khô, kích thước lớn, có nhiều sợi xơ, dai, khó cắn, khó nhai; thức ăn bị rời rạc thành từng miếng nhỏ; thức ăn dễ dính vào răng, nướu và đọng lại trong má như bánh, kẹo dừa,..
Thực hiện tư thế đúng khi cho người già ăn
Ngồi ăn: ngồi sâu vào lòng ghế, cùi chỏ để ở độ cao ngang mặt bàn, chân để thẳng, lòng bàn chân chạm đất, cạnh bàn cách cơ thể 1 nắm tay, đầu hơi cúi về phía trước.
Ngồi thẳng lưng trên giường: chêm gối dưới đầu gối người bệnh, nâng cao đầu giường 900, chêm gối sau lưng (nếu cần).
Nằm ăn tại giường: chêm gối dưới đầu gối người bệnh, nâng cao đầu giường 600, chêm gối dưới hông bên liệt, bên lành thấp hơn bên liệt.
Bệnh viện Thống Nhất là bệnh viện lão khoa hàng đầu trong cả nước, đối tượng điều trị chủ yếu là người cao tuổi, do đó phòng ngừa viêm phổi hít do sặc thức ăn là vấn đề trọng tâm trong chăm sóc điều dưỡng. Chúng tôi đã tiến hành đào tạo cho điều dưỡng, học sinh và người nhà cách cho người bệnh ăn đối với đối tượng người bệnh có rối loạn nuốt, PGS.TS.BS Hồ Thượng Dũng cho biết thế.
Nguyên nhân và cách điều trị hít sặc
Bác sĩ Hoàng Ngọc Ánh cũng cho biết, hít sặc là nguyên nhân thường gặp quan trọng gây nên các tình trạng viêm phổi hít nặng và tử vong ở người cao tuổi khi chăm sóc bệnh nhân ở nhà cũng như trong BV. Triệu chứng của hít sặc là ho, khò khè, khó thở, tím tái đối với những trường hợp nặng. Tuy nhiên các triệu chứng do hít sặc thường bị bỏ qua và điều trị sơ sài. Đặc biệt ở người lớn tuổi thì nguy cơ hít sặc nhiều hơn do rối loạn nuốt là 1 di chứng của đột quỵ não; thường gặp: khoãng 52% sau đột quỵ cấp, 30% sau 1 tuần và 10-50% sau sáu tháng.
Cũng theo bác sĩ Ánh, để hạn chế và đề phòng nguy cơ hít sặc; điều cần làm là nhận biết rối loạn nuốt: cho ăn uống nước rơi ra ngoài; nước bọt chảy, nhiều đàm; khó khăn khi nhai cắn; ho sặc khi nuốt, khi đang nhai; thay đổi giọng nói hay tốc độ nói sau ăn; viêm phổi tái đi tái lại nhiều lần… Bên cạnh đó, cần đánh giá đầy đủ các yếu tố nguy cơ như: tri giác; có gây mê; dùng thuốc an thần, chống trầm cảm; bệnh nhân sau rút nội khí quản (30% rối loạn nuốt); bóng chèn; vận động; khả năng nuốt; nhu động ruột; đánh giá khả năng nhận thức cũng như sự hợp tác của gia đình…